Ataasiinnaq iluanaarpoq …

Kommuneqarfik Sermersuumi borgmesterip Inuit Ataqatigiinneersup innuttaasugut kommunip Nuummi inissianut 283-nut attartornermut ukiut tamaasa 17 mio. kr-nik tapiisarnerata qanoq pitsaatigineranik uppertinniarsaraatigut. Tamanna inissiamut ataatsimut 60.000 kroninik tapiisarnermik naleqarpoq. Aningaasalli taakkuinnaat pisortat inissianut aningaasaliisartunut tapiissutiginngikkaat borgmesterip oqaatigissallugu puigorpaa. Ataasiakkaat iserfiginnginneranni piffissamut siusinnerusumut utersaalaassaanga.
 

Nuup inissaqarniarnikkut unammilligassai
Nuummi inissaaleqineq ukiuni qulikkaani annertuumik unammillertartuusimavoq. Nuummi najugallip kialuunniit tamanna nalunngilaa – ingammillu inuit ukiuni 15-ini, amerlanerusuniluunniit, inissiamik utaqqisutut allatsissimasut tamanna ilisimaarilluarpaat. Illoqarfitta pingaarnersaanni inissaaleqinermik ajornartorsiortoqarpoq, tassanilu Inuit Ataqatigiit 2008-mili borgmesteriutitaqaleramilli ineqarnermut politikikut akisussaasuupput. Tamanna ukiut qulikkaat sioqqullugu Nuummi kommunalbestyrelsip siullermik Qernertunnguani, tullianillu Qinngutsinni uanga Nuummi kommunalbestyrelsimut 1997-imit 2001-imut ilaasortatut aalajangeeqataaffigaakka. Taamanikkut suna tamaat atorlugu sanaartorfissanik amerlanerusunik aalajangersaavugut, taamaalillunilu inissianik aningaasalersueriaaseq iluarineqarluartoq 10-40-50 atorlugu innuttaasut nammineq inissaminnik aningaasalersuisinnaanermik periarfissaqalerput. Amerlasuut 10 procentimik tigutsimmik akiliisinnaanerannut unamminartuummat aaqqissuussineq iluarineqarluartuuvoq, tassanilu kommuni Namminersorlutillu oqartussat tamarmik immikkut 20 procentinik ukiuni 20-ni taarsersugassaanngitsumik atukkiisarput, sinneralu 50 procent realkrediti aqqutigalugu attartorneqartarpoq. Kangillinnguit ilarujussuat periuseq taanna atorlugu sanaartorfigineqarpoq, ingammillu piginneqatigiilluni inissialiornissamut periarfissap innuttaasut ataatsimoorlutik sanaartortitsinermikkut inissialiornerannik kinguneqarpoq. Taamaalillutik amerlasuut pisortat inissianik attartortittagaat qimassinnaalerpaat, allallu initaarnissaminnik periarfissinneqarput, peqatigisaanillu tamatsinnut inissialiorneq ingerlanneqarpoq. Periutsip iluarineqarnera pissutigalugu ukiuni 20-ni taarsersugassaanngitsunik attartorneq nunatta karsianut annertuumik nammakkersuutaavoq, taamaammallu 20-20-60-imik aningaasalersueriaatsimik taarserneqarpoq.

Inissianik pilersuineq
Inissianik aningaasalersueriaatsimik aaqqissuussat inissianik iluanaarniapiluttut eqqarsaatigalugit pilersinneqarsimanngimmat erseqqissaatigissallugu pingaaruteqarpoq, oqaluttuassartaalu sukumiisumik iserfiginngikkaluarlugu ”attartortumit piginnittuunermut aaqqissuussineq” siunertarineqanngitsumik inatsimmi sanngeequtit atorlugit amerlasuut iluanaarutissarsipput, kingornalu aaqqissuussineq taanna unitsinneqarpoq. Tamanna kingusinnerusukkut immikkut eqqartoqqissinnaavarput. Qanorli ililluni inuinnaat inissiatigut iluanaarniapiluttut, suliniutitulli angisuutulli Kommuneqarfik Sermersuumik attartornissamik isumaqatigiissuteqarsinnaanerat uterfigeqqissagutsigu, tamanna kommunip inissialioriaatsimut, namminersortut sanaartorfissani inissianik sanaartugassanik ”neqerooruteqarlutik” Tekniki Sanaartornerlu aqqutigalugit kommunalbestyrelsimut qinnuteqaammik nassitsinerisigut, kingornalu siunnersuutit tusarniaassutigineqartarnerisigut pisoqarpoq. Kingorna kommunimit neriorsuummik nassarlutik, kommunillu inissiaatileqatigiiffianit Iserit A/S-mik ukiut qulit angullugit attartornissamik isumaqatigiissuteqarlutik aningaaserivimmukarlutillu, Namminersorlutik Oqartussanit 20-20-60-imik aningaasalersuinermut tapiissutinik pissarsisinnaapput. Tamatuma kingorna ininik attartortitsinermut qaffasissorujussuarmik akiligassiisoqartarpoq, Iserit A/S-lu inissiamut akiliutit appasitsikkumallugit tapiisarpoq, tamatumalu peqatigisaanit inissiamut tapiissutinit iluanaarniapiluttoqartarpoq. Taamaaliorneq imminut mangiarnerunnginnerpa? Naak ungasissumik isigisumik aningaasaqarnermik eqqarsarneq? Taamaaliornermi soorunami kommuni, taassumalu innuttai, taamatut inissianut aningaasaliinermi iluanaaruteqanngivipput. Ullumikkut inissiaatillit iluanaarniapiluttut kaasarfii immerneqarput. Allaanngilaq ”Kaasarip atisartaavi”-nik oqaluttuaq tusaallugu.

Inissaaleqineq aaqqiivigineqanngilaq
Inuit Ataqatigiit socialistiskiusumik eqqarsartaaseqarnerat kialuunniit nunami maani inunngorsimasup ilisimavaa. Taanna Socialistisk Folkepartiimut assingusuuvoq suleqateqarlunilu. Partii akissaatikitsut sulisartullu soqutigisaannik illersuinerartoq. Piviusorli qanoq ippa? Inuunermi ilaqutariinnermilu toqqammaviit pingaarnerpaartaannik pilersitsiniarneq pineqartillugu, Inuit Ataqatigiit ataqatigiissummik ineqarnermut politikiliornissartik torrallanngilaat. 2008-p kingorna marloriarluni kommunimut qinersisoqareerpoq, pissutsillu taamaannerat naammalersoq oqartariaqarpugut. Tamanna Inuit Ataqatigiit paasivaat, ungernersuullu kinguneranik iliuuseqarlutik, illoqarfiit pingaarnersaaniinnaanngitsoq, kommunili tamakkerlugu, inissianik pilersornissaannik neriorsuilerlutik. Kingusinaariinnginnerpalli? Toqqaannartumik oqaatigissagaanni Inuit Ataqatigiit Nuummi inissaaleqinermik aaqqiiniarnermut pikkorluppallaarlutillu suliniuteqanngippallaarput. Nammineq inissiaatileqatigiiffimminnik ukkassivallaarlutillu sulisunut inissianik sanaartorneq kisiat isumagaat. Tuujummi sivisuallaarujussuartumik sanaartornerup, ilimagisamillu akisunerujussuup saniatigut, Inuit Ataqatigiit illoqarfiit pingaarnersaanni sulisartukkormiunut inissialiorneq inissialiortiterlutik iluanaarniapiluttunut isumagisassanngortippaat. Partii socialistiusutut suaarutigisup nammaqatigiinnermik qanoq paasinnittariaaseqarnera tupinnarnerpaaq takuarput.

Aningaasat maangaannartut
Inuit Ataqatigiit borgmesterimit siulersorneqartut siorna oktobarimi missingersuutinik isumaqatiginninniarnerni kommunalbestyrelsimi Siumup ilaasortaatitaanik oqaloqateqarnissamut piffissaqarsimagaluarunik, Siumukkormiut ima Inuit Ataqatigiinnut oqariartorsimassagaluarput; Nuummi inissianik pilersuineq pillugu Siumut Nuuk ukiualuit matuma siorna Sulisitsisunik, Nusukamik illoqarfiillu pingaarnersaanni namminersortut peqataaffigisaannik ataatsimiisitsivoq. Ataatsimiinnermi tassani borgmesteri aamma Sanaartornermut Avatangiisinullu ingerlatsivik aggersarneqarsimagaluarput, taakkuli takkunniarnatik aalajangersimapput. Kommunalbestyrelsimi Siumup ilaasortaatitaasa aamma Kommuneqarfik Sermersuumi sanaartugassanik suliniutinut annerusuni sanaartornermik inuussutissarsiortunik siammasinnerusunik sanaartortitsisarnissamik Inuit Ataqatigiit oqaloqatigerusukkaluarpaat, taamaalilluni namminersortuaqqat inissianik amerlanerusunik sanaartoqataasarsinnaaqqullugit, taamaalillunilu amerlanerusut namminersorlutik inuussutissarsiornermik ingerlatsisinnaanerannut tunngavissiisinnaaqqullugit. Nammineq inissianik pilersornermi periarfissanik allanik saqqummiilluni. Inuit Ataqatigiinnilli oqaloqateqarnissamik periarfissaqanngitsoorpugut, taamaalillutalu aningaasat siunissami inissialiortiteqqinnerni atugassat iluanaarniartunut tunniunnerisigut inissaaleqinerup aaqqinneqarsinnaannginneranik oqarfigissallugit periarfissinneqanngilagut. Periarfissarmi Inuit Ataqatigiit maanngaannartippaat, taamaaliornerminnilu inuiaqatigiit aningaasaataat kikkut tamarmik saavanni pigissaareeqisunut agguaateqqiinnarpaat. Tamanna Inuit Ataqatigiinnut oqaatigerusussimagaluarparput, aggersaanerpulli soqutigineqanngilaq.

Siumut pilersaaruteqarpoq
Inuit Ataqatigiit imminnut isiginertik naapertorlugu partiitut ingerlasimasuugunik, taava ukiarmi Inatsisartut ataatsimiinneranni immikkoortoq 24 aqqutigalugu inissialiornermi iluanaarniapiluttunut millioninik 100-ukkaanik naleqartumik periarfissamik inatsisitigut matusinissamut akuersisimassagaluarput. Inuiaqatigiimmi aningaasaataannik, inuppassuillu ilungersoqalutik sulipilullutik akiligaannik, naatsorsuinerit aningaasarpassuit tammarsimanerat ersersikkaangassuk, taava Inuit Ataqatigiit iluanaarniapiluttut iluanaarutissaannik matusinissamut akerliusimanerat kikkunnut tamanut ersarilluarpoq. Taamaaliornermi inuiaqatigiit aningaasaataat silammut kuuginnavipput, taakkulu annertunerusumik inuiaqatigiit iluaqutiginngilaat. Suliffeqarfiit inissialiortitsinermi iluanaaruteqarsinnaanerat nakkutaraat, partiimi taassuma innuttaasut ataasiakkaat siunissami periarfissaasa ajornerulernissaat akueraat. Inuit Ataqatigiit inissialiornermi aningaasalersueriaatsip 20-20-60-ip innuttaasunut ataasiakkaanut, suliffeqarfinnuunngitsorli, sammitinneqalissappat itigartippaat. Taamaalillutik Inuit Ataqatigiit inissaaleqinermik ajornartorsiutip inissianik iluanaarniapiluttunik aaqqinneqarumaarneranik isummerput. Siumut taama isumaqanngilaq. Inissialiortiternermi inuit ataasiakkaat ataatsimoorlutik inissialiornissamik periarfissinneqarnerat aallaaviussaaq, taamaaliornermilu kommunip innuttami akissaatikinnerit inissaqarnissaannik aallussissaaq. Inissaqarnissaq inuttut pisinnaatitaaffigivarput. Imaaliallaannarlugu aaqqissinnaanngilarput, taamaaliornermilu sapiaassuseq aqutsisinnaanerlu pisariaqarput. Kommuni inissaaleqinerup aaqqinnissaanut inunnik, kattuffinnik, suliffeqarfinnik pisortanillu siulersuissaaq, peqatigisaanillu Kommuneqarfik Sermersuumi inuusuttunut utoqqarnullu naleqquttunik inissialiortiterluni.

Anguniagaqarnermi siunnerfeqarnissaq pisariaqarpoq
Maanna ukioq manna apriilip qaammataani kommunalbestyrelsimut qinersisussanngornitsinni, maanna inissialiortiternerup iluanaarniapiluttunit, ataatsimut aningaasaatitsinnik annertuumik tapiissutinik pissarsisartunit, aaqqiivigineqarnissaa kommunitta siuttuisa aalajangerpaat. Qinersingajalerpugulli, taamaaliornermilu aaqqiissutit naapertuutinnginnerat paasineqalinnguatsiarpoq. Suut tamarmik aaqqinneqarumaarnerat neriorsuutigipallanneqarpoq, akissaatikitsullu akissaqartitaannik inissialiortiternissamut soqutiginneqqilersimaneq tamanut suaarutigineqarasuarpoq. Ila kommunimi siuttuunerup nalaanili taamannak eqqarsarsinnaaneq inerteqqutaasimanngikkaluarpoq. Tamatta aningaasaativut kommunitta uagut sinnerluta aqutaasa sumut atorneqarsimanerat, qanorlu aktiaatileqatigiiffitsinnik aqutsisoqarsimanera paaserusupparput. Ataqatigiissumik piffinni pilersaarusiornikkut kommunip ineriartornermut iluaqutsiisimasinnaanera eqqaamavara. Aammattaaq kommunip nammineerluni meeqqerivinnik, atuarfinnik il.il. sanaartornernik pilersaarusiortarsimanera eqqaamavara, taamaammallu kommunip aamma nammineerluni akissaatikitsunut inissianik sanaartorneq ataqatigiissarsinnaagaluarpaa. Kommunip ingerlatsinerani pissutsit tamakku Siumut aaqqiivigiumavai. Taamaammallu ilaatigut nukittuunik tunuliaqutaqarluta qinigassanngortippugut, avatangiisitsinnimi inuunitsinnilu unammillernartitavut pillugit immitsinnut naalaarluta oqaloqatigiinnissarput pisariaqarmat. Sorpassuit pitsaanerusumik – ila pitsaanerungaartumik – iliuuseqarfigisinnaallutigit isumaqaratta. Kommuni innuttaasut pillugit atuuppoq. Innuttaasut kommuni pillugu inuunngillat.

Siumut Nuuk sinnerlugu

Inga Dora G. Markussen

Siulittaasoq